Glutamaat: het hormoon dat jou alert en actief maakt

Voel je je soms zo alert dat je niet kunt stoppen? Blijven je hersenen maar draaien, ook als je wilt rusten? Of juist het tegenovergestelde: voel je je wazig, traag, alsof je brein niet goed wakker wordt?

Dan speelt glutamaat waarschijnlijk een grote rol. Dit is de belangrijkste activerende stof in je hersenen. Het zorgt dat je alert bent, kunt leren, kunt denken en kunt bewegen. Het is de tegenpool van GABA, de rem.

Glutamaat wordt wel het exciterende hormoon genoemd. Het zet je hersencellen aan tot actie. Het zorgt dat signalen doorgegeven worden, dat je kunt leren en onthouden, dat je snel kunt reageren.

Maar te veel glutamaat is gevaarlijk. Dan raken je hersencellen overprikkeld. Ze kunnen beschadigd raken of zelfs afsterven. Dit heet excitotoxiciteit. Het klinkt eng, en dat is het ook.

Wat is glutamaat eigenlijk?

Glutamaat is een neurotransmitter, een stof die signalen doorgeeft tussen zenuwcellen. Het is de meest voorkomende activerende neurotransmitter in je hersenen. Bijna alle hersencellen gebruiken glutamaat om met elkaar te communiceren.

Glutamaat zorgt ervoor dat je hersenen actief zijn. Het helpt je om:

⚡ Alert en wakker te zijn

⚡ Te leren en nieuwe dingen te onthouden

⚡ Snel te kunnen denken en reageren

⚡ Te bewegen en te coördineren

⚡ Pijn te voelen (als waarschuwingssignaal)

⚡ Emoties te ervaren

Zonder glutamaat zou je brein niet kunnen functioneren. Je zou niet kunnen denken, leren of bewegen. Maar te veel glutamaat is net zo erg als te weinig. Het gaat om de balans.

De balans tussen glutamaat en GABA

In je hersenen is er een constante dans tussen glutamaat en GABA. Glutamaat activeert, GABA remt. Glutamaat zet aan tot actie, GABA helpt je loslaten. Deze twee houden elkaar in balans.

Bij een gezonde balans:

🎯 Ben je overdag alert en actief

🎯 Kun je focussen en leren

🎯 Kun je 's avonds ontspannen en loslaten

🎯 Slaap je goed

🎯 Voel je je energiek maar niet overprikkeld

Maar als deze balans verstoord is, gaat het mis. Te veel glutamaat en te weinig GABA zorgt voor:

⚠️ Overprikkeling

⚠️ Angst en paniek

⚠️ Slapeloosheid

⚠️ Gespannen spieren

⚠️ Piekeren en malende gedachten

⚠️ Verhoogde pijngevoeligheid

Te weinig glutamaat en te veel GABA zorgt voor:

😴 Traagheid en sufheid

😴 Concentratieproblemen

😴 Geheugenproblemen

😴 Gebrek aan motivatie

😴 Slaperigheid overdag

Hoe maak je glutamaat aan?

Je lichaam maakt glutamaat aan uit glutamine, een aminozuur dat je uit eiwitten haalt. Dit gebeurt in je hersenen en in de rest van je lichaam. Glutamaat zit ook gewoon in voeding, vooral in:

🍖 Vlees en gevogelte

🍖 Vis en schaaldieren

🍖 Eieren

🍖 Kaas en andere zuivel

🍖 Tomaten

🍖 Paddenstoelen

🍖 Sojasaus en andere gefermenteerde producten

Je brein regelt zelf hoeveel glutamaat het maakt en gebruikt. Maar deze regulatie kan verstoord raken door:

☀️ Chronische stress

🍔 Slechte voeding

🦠 Ontstekingen in je lijf

😰 Te weinig slaap

🪑 Gebrek aan bepaalde voedingsstoffen

🌳 Overmatig gebruik van bepaalde stoffen

MSG: kunstmatig glutamaat in je eten

Je hebt misschien wel eens gehoord van MSG, mononatriumglutamaat. Dit is kunstmatig glutamaat dat wordt toegevoegd aan voedsel als smaakversterker. Het zit in veel bewerkte voeding, Chinese gerechten, chips, soepen en sauzen.

MSG kan bij sommige mensen klachten geven:

🤕 Hoofdpijn

🤕 Hartkloppingen

🤕 Zweten

🤕 Tintelingen

🤕 Duizeligheid

🤕 Misselijkheid

Dit komt omdat MSG snel je bloed in gaat en je glutamaat piekt. Je hersenen raken overprikkeld. Niet iedereen is hier even gevoelig voor, maar als je al een verstoord glutamaat-GABA systeem hebt, kun je hier last van krijgen.

Beter is het om natuurlijke bronnen van glutamaat te eten. Die worden langzamer opgenomen en geven geen grote pieken.

Tekenen dat je glutamaat te hoog is

⚡ Je voelt je overprikkeld en alert, zelfs als je moe bent

⚡ Je gedachten razen maar door

⚡ Je kunt niet stoppen met piekeren

⚡ Je schrikt heel snel

⚡ Je voelt je angstig of paniekering

⚡ Je hebt last van hoofdpijn of migraine

⚡ Je spieren zijn gespannen en trillen soms

⚡ Je hebt last van tintelingen

⚡ Je bent extreem gevoelig voor geluid, licht of aanraking

⚡ Je valt moeilijk in slaap omdat je brein niet stopt

⚡ Je voelt pijn heviger dan normaal

⚡ Je hebt soms het gevoel dat je hoofd ontploft

Tekenen dat je glutamaat te laag is

😴 Je voelt je wazig en traag

😴 Je kunt moeilijk helder denken

😴 Je vergeet dingen snel

😴 Je hebt moeite met leren en nieuwe informatie opnemen

😴 Je voelt je lusteloos en zonder energie

😴 Je bent slaperig overdag

😴 Je hebt moeite met coördinatie en beweging

😴 Je voelt weinig emoties, alles is vlak

Wat kan je doen bij te veel glutamaat?

Verminder prikkels en stress:

📵 Minder schermen en social media

📵 Rustige omgeving, minder lawaai

📵 Geen cafeïne, dit verhoogt glutamaat

📵 Geen alcohol, dit verstoort de balans

📵 Geen MSG en bewerkte voeding

Versterk je GABA systeem:

🧘 Ademhalingsoefeningen

🧘 Meditatie of mindfulness

🧘 Yoga of tai chi

🧘 Massage

🧘 Warm bad of sauna

Voed je brein met remmende stoffen:

🌰 Magnesium uit noten, zaden, donkere chocolade

🥬 Zink uit vlees, schaal- en schelpdieren

🍵 L-theanine uit groene thee

🥛 Taurine uit vlees, vis, zuivel

🥚 Vitamine B6 uit gevogelte, vis, banaan

Zorg voor goede slaap:

💤 Vaste slaaptijden

💤 Donkere, koele kamer

💤 Geen schermen voor het slapen

💤 Magnesium voor het slapen

💤 Ontspanningsoefeningen in de avond

Ga de natuur in:

🌳 Rustige wandelingen in het bos

🌳 Tijd bij water

🌳 Blootsvoets lopen

🌳 Stilte en ruimte

Glutamaat en chronische pijn

Bij chronische pijn is glutamaat vaak te hoog in je ruggenmerg en hersenen. De pijnsignalen blijven maar komen en je brein kan ze niet meer goed remmen. Glutamaat versterkt deze signalen steeds meer.

Dit is waarom mensen met chronische pijn vaak ook last hebben van:

💢 Overprikkeling

💢 Slecht slapen

💢 Angst

💢 Verhoogde gevoeligheid voor licht, geluid en aanraking

💢 Hoofdpijn of migraine

💢 Gespannen spieren

Bij het syndroom van Tietze zie je dit ook. De pijn op je borst houdt aan. Je brein blijft de pijnsignalen versterken met glutamaat. Je raakt gespannen, slaapt slecht, voelt je angstig. Dit verhoogt je glutamaat nog meer. Een vervelende cirkel.

Door je glutamaat te verlagen en je GABA te verhogen, kan je pijn afnemen. Je brein leert de signalen weer te remmen in plaats van te versterken.

Glutamaat en stress

Bij stress stijgt je glutamaat. Dit is logisch, want je moet alert zijn en snel kunnen reageren. Maar bij chronische stress blijft je glutamaat hoog. Je brein raakt overprikkeld.

Cortisol, je stresshormoon, verhoogt de productie van glutamaat en verlaagt de productie van GABA. Als je cortisol dus langdurig hoog is, raakt je glutamaat-GABA balans verstoord.

Dit is waarom mensen met chronische stress vaak last hebben van:

😰 Angst en paniek

😰 Slapeloosheid

😰 Piekeren

😰 Overprikkeling

😰 Verhoogde pijngevoeligheid

😰 Hoofdpijn

😰 Gespannen spieren

De oplossing is niet alleen je glutamaat verlagen, maar vooral je stress aanpakken. Zolang je cortisol hoog blijft, blijft je glutamaat hoog en je GABA laag.

Glutamaat en leren

Glutamaat speelt een cruciale rol bij leren en geheugen. Als je iets nieuws leert, worden er verbindingen gemaakt tussen hersencellen. Dit gebeurt via glutamaat.

Glutamaat zorgt dat hersencellen prikkelbaarder worden voor elkaar. Als twee cellen vaak tegelijk actief zijn, wordt de verbinding sterker. Dit heet lange termijn potentiatie. Het is de basis van leren en geheugen.

Zonder voldoende glutamaat kun je moeilijk nieuwe dingen leren. Je geheugen werkt niet goed. Informatie blijft niet hangen.

Maar te veel glutamaat is ook niet goed. Dan raken je hersencellen overprikkeld. Ze kunnen beschadigd raken. Dit zie je bij hersenaandoeningen zoals Alzheimer en Parkinson.

De kunst is om voldoende glutamaat te hebben om te leren, maar niet zoveel dat je hersencellen beschadigd raken. Deze balans wordt geregeld door GABA en door stoffen die glutamaat kunnen bufferen, zoals magnesium.

Glutamaat en beweging

Glutamaat speelt ook een rol bij beweging. Het helpt signalen door te geven van je hersenen naar je spieren. Zonder glutamaat kun je niet bewegen.

Bij te veel glutamaat kunnen je spieren gespannen raken of zelfs trillen. Je hebt moeite om te ontspannen. Dit zie je bij mensen met chronische stress of angst. Hun spieren zijn constant gespannen door te veel glutamaat.

Bij te weinig glutamaat voel je je slap en traag. Je hebt moeite met coördinatie. Bewegen kost veel moeite.

Bewegen helpt om glutamaat te reguleren. Door te bewegen gebruik je glutamaat op en stimuleer je de aanmaak van GABA. Dit is waarom bewegen zo goed helpt bij stress en angst. Het herstelt de balans.

Maar te intensief sporten kan juist je glutamaat verhogen. Vooral als je al gestrest bent. Beter is rustig bewegen: wandelen, zwemmen, yoga. Dit verlaagt glutamaat en verhoogt GABA.

Chronische stress zo schadelijk is voor je hersenen. Je glutamaat blijft hoog. Je hersencellen raken uitgeput. Ze kunnen beschadigd raken.

Gelukkig heeft je brein beschermingsmechanismen. Magnesium blokkeert de glutamaat receptoren als er te veel glutamaat is. GABA remt de activiteit. Antioxidanten beschermen tegen schade.

Door goed voor je brein te zorgen, kun je schade voorkomen:

🥚 Voldoende magnesium

🌰 Antioxidanten uit groenten en fruit

🥬 Omega 3 vetzuren uit vette vis

🍊 Vitamine C en E

🧘 Stress verminderen

💤 Goed slapen

Glutamaat en voeding

Wat je eet heeft invloed op je glutamaat. Sommige voeding verhoogt glutamaat, andere voeding helpt het te bufferen.

Vermijd of verminder:

❌ MSG en andere smaakversterkers

❌ Bewerkte voeding met E-nummers

❌ Aspartaam en andere kunstmatige zoetstoffen

❌ Te veel dierlijk eiwit in één keer

❌ Cafeïne

❌ Alcohol

Eet meer:

✅ Groenten, vooral groene bladgroenten

✅ Fruit met veel antioxidanten (bessen, granaatappel)

✅ Vette vis voor omega 3

✅ Noten en zaden voor magnesium

✅ Gefermenteerd voedsel voor gezonde darmen

✅ Groene thee voor L-theanine

Glutamaat en medicatie

Sommige medicatie werkt op het glutamaat systeem. Vooral bij epilepsie en neuropathische pijn. Deze medicatie remt de werking van glutamaat of blokkeert de receptoren.

Dit kan helpen om overprikkeling te verminderen. Maar het lost niet de onderliggende oorzaak op. En het heeft vaak bijwerkingen zoals sufheid, traagheid en concentratieproblemen.

Beter is het om te kijken waarom je glutamaat te hoog is en dit aan te pakken:

☀️ Stress verminderen

🍔 Gezonder eten

🦠 Ontstekingen aanpakken

😰 Beter slapen

🪑 Meer bewegen (maar niet te intensief)

🌳 De natuur in

Glutamaat in balans: de sleutel tot alertheid zonder overprikkeling

Glutamaat is je gaspedaal. Het zorgt dat je alert bent, kunt denken, leren en bewegen. Zonder glutamaat functioneert je brein niet. Maar te veel glutamaat is gevaarlijk. Dan raakt je brein overprikkeld en kunnen hersencellen beschadigd raken.

De kunst is om de balans te vinden. Voldoende glutamaat om alert en actief te zijn, maar niet zoveel dat je overprikkeld raakt. En voldoende GABA om te kunnen remmen en ontspannen.

Deze balans wordt verstoord door chronische stress, slechte voeding, te weinig slaap en te veel prikkels. Maar je kunt deze balans ook herstellen door goed voor jezelf te zorgen.

Verminder prikkels en stress. Eet gezonde voeding met voldoende magnesium en antioxidanten. Beweeg rustig, vooral in de natuur. Zorg voor goede slaap. Oefen met ontspannen en loslaten.

Het zijn vaak kleine dingen die samen een groot verschil maken. Een wandeling in het bos. Minder cafeïne. Meer magnesium. Ademhalingsoefeningen. Geen schermen voor het slapen.

Je hoeft niet alles in één keer goed te doen. Begin met één ding. Stop met cafeïne na de middag. Of neem elke dag magnesium. Of ga één keer per week rustig wandelen in de natuur.

Elke stap telt. Elke keer dat je iets doet wat goed is voor je glutamaat-GABA balans, help je je brein een beetje meer in balans te komen. En langzaam maar zeker ga je het merken. Je voelt je minder overprikkeld. Je kunt beter ontspannen. Je slaapt beter. Je denkt helderder zonder overweldigd te raken.

Dat is de kracht van glutamaat in balans. Het geeft je de alertheid en energie om te functioneren, zonder de overprikkeling die je uitput. Het geeft je de mogelijkheid om actief te zijn wanneer dat nodig is, en te rusten wanneer dat kan.

Glutamaat is niet je vijand. Het is een essentiële stof die je brein nodig heeft. Maar het moet in balans zijn met GABA. Actie en rust. Prikkels en remming. Alertheid en ontspanning.

Zorg goed voor die balans. Je brein zal je dankbaar zijn.