Stel je voor: alles wat je leert, elke nieuwe ervaring, elk moment van inzicht, het convergeert in een piepklein stukje brein van nog geen vier kubieke centimeter. Dat is de hippocampus of "het zeepaardje", omdat hjet echt op een zeepaardje lijkt. Klinkt misschien als een detail, maar deze kleine structuur is de regisseur van je hersenen. Hier komen leren, reguleren, verbinden en zelfs je gevoel van veiligheid samen.
De hippocampus is een meester in regulatie. Hij dempt, verbindt en zorgt ervoor dat alle andere hersendelen met elkaar samenwerken. Dankzij de hippocampus kun je in het moment de juiste beslissingen nemen. Niet te snel, niet te traag, maar precies passend bij wat er nu nodig is. In dit blog ontdek je waarom je hippocampus zo enorm belangrijk is en wat er nodig is deze te laten groeien. Dit levert jou grote gezondheidswinst op.
Bij leren groeit jouw hippocampus
Wat fascinerend is: bij leren groeit de hippocampus. Niet alleen in volume, maar vooral in het aantal verbindingen met andere hersengebieden. Elke keer dat je een nieuw inzicht krijgt – zo’n “Ohh ja!”-moment – gebeurt er iets spectaculairs. Er ontstaat letterlijk een nieuwe verbinding in je brein, in de hippocampus en naar andere hersengebieden, je raakt beter verbonden. Je legt een verband dat je eerder niet zag, en dat voel je soms zelfs fysiek. Alsof er een lampje aangaat.
Voor een zenuwcel is één seconde een eeuwigheid. Bij een nieuw inzicht kunnen er binnen één seconde wel een miljoen nieuwe synapsen ontstaan. Dit is remodeleren: je brein past zich razendsnel aan. Tegelijkertijd wordt de regulerende stof GABA geproduceerd. GABA zorgt ervoor dat de boel niet overprikkeld raakt, maar juist tot rust komt. En als je dit nu leest en denkt: “Dat wist ik nog niet!” – dan gebeurt dit proces op dit moment tussen je oren.
Het mooie is: niet alleen leren, maar ook geraakt worden door iets wat je hoort, ziet of voelt, laat je hippocampus groeien. Elk moment van echte verbinding, elke emotionele ervaring, elke keer dat je bewogen raakt, het brein past zich aan. En dat gaat sneller dan je denkt.
De hippocampus is een soort dirigent over vier grote systemen:
- De HPA-as: hiermee houd je stress in balans.
- Het sympathisch zenuwstelsel (SNS): je houdt je in, reageert niet impulsief.
- Het limbisch systeem: je kunt je emoties reguleren. Met de amygdala waarmee anticiperende angst wordt gedempt.
- De prefrontale cortex (PFC): je neemt besluiten die passen bij het moment.
GABA reguleert direct de HPA-as en het SNS. Het dempt deze systemen, zodat ze tot rust komen – en jij dus ook.
In jouw hersenen zitten veel immuuncellen
Wat vaak vergeten wordt: in je hersenen zitten net zoveel immuuncellen als in de rest van je lichaam. Je kunt daar net zo goed ontsteken als in je enkel of longen. Via T-lymfocyten en neutrofielen communiceert je immuunsysteem met de hippocampus. De boodschapper? Interleukine 4 (IL4) een stofje dat de hippocampus tot rust brengt. En andersom: als je stresssystemen kalmeren, komt ook je immuunsysteem tot rust. Het werkt beide kanten op.
In de hippocampus maak je filters om met de wereld om te gaan als het te heftig wordt
De hippocampus is ook de plek waar je filters maakt om met de wereld om te gaan. Vooral als het leven te snel of te heftig binnenkomt, bescherm je jezelf door informatie te filteren. Dat gaat verder dan alleen zien, horen, ruiken of voelen. Het gaat ook om emoties, je interne gewaarwordingen, herinneringen van jezelf én zelfs wat je meekrijgt van vorige generaties.
Die filters kunnen vervormen: associatie, dissociatie, distortie, eliminatie en generalisatie. Neem dissociatie: je kunt dan niet goed meer bij het gevoel van wat er gebeurd is. Je neemt afstand, uit zelfbescherming. Of associatie: je betrekt iets op jezelf, zoals “ik ben ziek” in plaats van “ik heb een ziekte”. Dat maakt het probleem hardnekkiger. Beide processen worden in de hippocampus geregeld met daar omheen meerdere betrokken hersengebieden die het verbindt..
Het goede nieuws: via remodeleren kun je die filters veranderen. Je hippocampus groeit, maakt betere verbindingen, en je wordt steeds beter in het reguleren van emoties, het tot rust brengen van je stresssystemen en het onder controle houden van je immuunreacties.
Als stresshormonen bij de hippocampus aankomen, maakt deze stoffen aan om weer rustig te worden
Cortisol en angst zijn ook hippocampaal. Elke ervaring produceert cortisol, dat aankomt op de hippocampus en daar GABA activeert. Zo breng je je stresssystemen weer tot rust. De amygdala, het angstcentrum, wordt ook aangestuurd, en de prefrontale cortex wordt geactiveerd om tot een goede oplossing te komen.
Er is zelfs een link met levensverwachting. Tussen mensen met een hoge en lage intelligentie zit gemiddeld elf jaar verschil in levensduur. Niet omdat intelligentie op zichzelf beschermt, maar omdat je met een beter gereguleerde hippocampus sneller kloppende besluiten neemt, je stress beter reguleert en je immuunsysteem in balans blijft. Het is een zichzelf versterkend systeem: meer verbindingen, meer groei, meer veerkracht.
Als je ziek bent, is je immuunsysteem actief en ga je “ziektegedrag” vertonen. Je voelt je teruggetrokken, niet verbonden, geen eetlust, wat somber, je hippocampus trekt zich letterlijk terug. Via signalen als leptine uit je vetcellen krijgt de hippocampus door dat je niet hoeft te eten: er is genoeg voorraad. Je hippocampus krimpt tijdelijk en de verbindingen met de omgeving trekken zich terug, en groeit weer als je herstelt.
En wist je dat je hippocampus zelfs groeit van een saunabezoek? Warmte, ontspanning, loslaten – het zijn allemaal signalen die de hippocampus stimuleren om te groeien en beter te verbinden.
Klein maar groots in wat hij doet
Dus: de hippocampus is misschien klein, maar hij is groots in wat hij voor je doet. Elke dag, bij elk nieuw inzicht, elke emotie, elk moment van rust of stress. Je kunt hem trainen, voeden, laten groeien en daarmee jezelf steeds weer opnieuw uitvinden. Dat is de kracht van jouw brein. Het mooie is, je kan dit elk moment van de dag doen en op elk moment van je leven starten. Vanuit het doen komt de groei, vanuit de groei komt er een andere functie. Van daaruit voel je je anders, gedraag je je anders en neem je andere beslissingen. Je staat op een ander punt met een daadwerkelijk ander brein als bij de eerste stap, klaar voor de volgende!
.
