De HPT-as staat voor de Hypothalamus–Hypofyse–Thyroïd (schildklier)-as. Dit regelsysteem vormt de kern van de hormonale aansturing van de schildklierfunctie. De schildklierhormonen die via deze as worden gereguleerd, zijn essentieel voor de stofwisseling, energieproductie, groei, temperatuurregeling en mentale gezondheid.
De HPT-as is nauw verbonden met andere assen, zoals de HPA-as (stress) en de HPG-as (geslachtshormonen), en maakt deel uit van het bredere endocriene netwerk.
Het proces verloopt in drie stappen:
Hypothalamus: Produceert TRH (Thyrotropin Releasing Hormone). Dit hormoon stimuleert de hypofyse.
Hypofyse Geeft TSH (Thyreoïd Stimulerend Hormoon) af. TSH activeert de schildklier.
Schildklier (thyroïd) Maakt voornamelijk T4 (thyroxine) en in mindere mate T3 (trijoodthyronine) aan. T3 is de biologisch actieve vorm en beïnvloedt bijna alle lichaamscellen. De omzetting van T4 naar T3 gebeurt vooral in de lever, nieren en darmen.
Feedbackmechanisme: Wanneer er voldoende T3 en T4 in het bloed aanwezig zijn, geven ze een seintje terug naar hypothalamus en hypofyse om de productie van TRH en TSH te verminderen. Zo blijft de balans bewaard.
De HPT-as en de schildklierhormonen hebben invloed op:
Stofwisseling: Bepalen hoe snel of langzaam cellen energie gebruiken.
Energie en vitaliteit: Verstoring leidt vaak tot vermoeidheid of juist gejaagdheid.
Lichaamstemperatuur: Schildklierhormonen reguleren warmteproductie.
Hart en spieren: Beïnvloeden hartslag, spierkracht en uithoudingsvermogen.
Groei en ontwikkeling: Vooral cruciaal bij kinderen voor hersenontwikkeling.
Mentale gezondheid: Onbalans kan leiden tot depressie, angst of prikkelbaarheid.
Een verstoring kan leiden tot een te trage of te snelle schildklierwerking:
Hypothyreoïdie (trage schildklier):
Symptomen: vermoeidheid, gewichtstoename, kouwelijkheid, traagheid, droge huid.
Oorzaken: auto-immuunziekte (Hashimoto), jodiumtekort, verstoring in hypothalamus/hypofyse.
Hyperthyreoïdie (snelle schildklier):
Symptomen: gewichtsverlies, hartkloppingen, nervositeit, warmte-intolerantie, slapeloosheid.
Oorzaken: auto-immuunziekte (Graves), schildklierknobbels of overmatige jodiuminname.
Subklinische vormen:
Afwijkingen in TSH met nog normale T3/T4, vaak subtiele klachten.
Voeding: Jodium, selenium en zink zijn essentieel voor de aanmaak en omzetting van schildklierhormonen.
Stress: Chronisch hoge cortisolspiegels (HPA-as) kunnen de HPT-as onderdrukken.
Slaap: Onregelmatige slaap verstoort de hormoonafgifte.
Darmen en lever: Omdat de omzetting van T4 naar T3 hier plaatsvindt, spelen spijsvertering en ontgifting een belangrijke rol.
Medicatie: Bepaalde medicijnen zoals lithium of corticosteroïden beïnvloeden de HPT-as.
Voeding: Zorg voor voldoende jodium (zeewier, zeevis, gejodeerd zout).
Selenium en zink (noten, peulvruchten, volkorenproducten) ondersteunen de omzetting naar T3.
Stressmanagement: Ademhaling, yoga en ontspanning helpen de negatieve invloed van stress op de schildklier te beperken.
Beweging: Regelmatige matige beweging ondersteunt de stofwisseling.
Slaap: Voldoende en regelmatige slaap ondersteunt de hormoonbalans.
Gezonde darmflora: Gevarieerd eten met vezels en probiotica ondersteunt de omzetting van schildklierhormonen.
Medische controle: Bij klachten zijn bloedwaarden (TSH, T4, T3) en soms antistoffen belangrijk om de oorzaak te achterhalen.
De HPT-as is het regelsysteem dat de schildklier aanstuurt en daarmee de stofwisseling, energiehuishouding en temperatuur reguleert. Een goed werkende HPT-as is essentieel voor zowel fysieke als mentale gezondheid. Verstoring kan leiden tot hypo- of hyperthyreoïdie, met grote impact op energie, stemming en gewicht. Met de juiste voeding, voldoende slaap, stressbeheersing en een gezonde leefstijl kun je de HPT-as ondersteunen en bijdragen aan een stabiele hormonale balans.