De HPS-as: de Hypothalamus–Hypofyse–Schildklier-as

Wat is de HPS-as?

De HPS-as staat voor de Hypothalamus–Hypofyse–Schildklier-as (in het Engels vaak aangeduid als HPT-axis: Hypothalamic–Pituitary–Thyroid axis). Dit is het regelsysteem dat de schildklierhormonen aanstuurt. Deze hormonen zijn cruciaal voor de stofwisseling, energiebalans, groei en temperatuurregeling.

De HPS-as vormt samen met andere assen (zoals de HPA-as voor stress) een belangrijk onderdeel van het endocriene systeem.

Hoe werkt de HPS-as?

Het systeem werkt in drie stappen:

• Hypothalamus Produceert TRH (Thyreotropin Releasing Hormone). TRH stimuleert de hypofyse.
• Hypofyse Geeft TSH (Thyreoïd Stimulerend Hormoon) af. TSH activeert de schildklier.
• Schildklier Maakt de hormonen T4 (thyroxine) en T3 (trijoodthyronine) aan.
• T3 is de actieve vorm die de stofwisseling reguleert in vrijwel alle lichaamscellen.

Feedbackmechanisme: Als er voldoende T3 en T4 in het bloed aanwezig zijn, krijgt de hypothalamus een seintje om minder TRH af te geven, waardoor het systeem in balans blijft.

De rol van schildklierhormonen

Schildklierhormonen hebben invloed op:

• Stofwisseling: Reguleren hoe snel je lichaam energie verbruikt.
• Energie: Beïnvloeden vermoeidheid, alertheid en warmteproductie.
• Hart en spieren: Reguleren hartslag en spierkracht.
• Groei en ontwikkeling: Essentieel voor hersenontwikkeling bij kinderen.
• Mentale gezondheid: Onbalans kan leiden tot somberheid, angst of prikkelbaarheid.

Ontregeling van de HPS-as

Een verstoring in de HPS-as kan leiden tot een te trage of te snelle werking van de schildklier:

Hypothyreoïdie (trage schildklier):

• Vermoeidheid, kouwelijkheid, gewichtstoename, traagheid.
• Kan ontstaan door auto-immuunziekte (Hashimoto), jodiumtekort of verstoring in hypothalamus/hypofyse.

Hyperthyreoïdie (snelle schildklier):

• Gejaagdheid, hartkloppingen, gewichtsverlies, warmte-intolerantie.
• Vaak veroorzaakt door auto-immuunziekte (Graves).

Subklinische vormen:

• Kleine afwijkingen in TSH of T4 kunnen subtiele klachten veroorzaken.

Factoren die de HPS-as beïnvloeden

• Voeding: Voldoende jodium, selenium en zink zijn nodig voor een gezonde schildklierfunctie.
• Stress: Chronische stress (via de HPA-as) kan de HPS-as remmen en leiden tot trager werkende schildklier.
• Slaap: Onregelmatige slaap kan de hormoonbalans verstoren.
• Ontstekingen: Auto-immuunreacties kunnen de schildklier aanvallen.
• Medicijnen: Bepaalde middelen (bijv. lithium, corticosteroïden) beïnvloeden de HPS-as.

Hoe de HPS-as in balans brengen?

Een gezonde leefstijl ondersteunt de werking van de HPS-as:

Voeding: Zorg voor voldoende jodium (zeewier, zeevis, gejodeerd zout) Selenium en zink (noten, peulvruchten, volkorenproducten) zijn belangrijk voor de omzetting van T4 naar T3.

Stressmanagement: Chronische stress verlaagt de schildklieractiviteit, dus ontspanning is cruciaal.

Beweging: Matige beweging stimuleert de stofwisseling; overmatige training kan juist remmend werken.

Slaap: Regelmatig en voldoende slapen ondersteunt een gezonde hormoonbalans.

Medische controle: Bij vermoeden van schildklierproblemen is bloedonderzoek (TSH, T4, T3) belangrijk.

Samenvatting

De HPS-as is het regelsysteem dat de schildklier en daarmee de stofwisseling en energiehuishouding aanstuurt. Een goed werkende HPS-as zorgt voor balans in energie, warmte, groei en mentale veerkracht. Wanneer dit systeem verstoord raakt, kunnen klachten ontstaan variërend van vermoeidheid en gewichtsschommelingen tot stemmingsproblemen. Met gezonde voeding, voldoende slaap, stressreductie en beweging kun je de HPS-as ondersteunen en bijdragen aan een stabiele hormonale balans.