Heb jij last van een zeurende, stekende of zelfs brandende pijn precies onderaan je borstbeen. Soms lijkt het alsof er iets klemt, soms voelt het beurs of gevoelig bij aanraking. Je vraagt je af: wat zit daar eigenlijk? En waarom doet het zo’n pijn? Je bent niet de enige. Xiphoid pijn of Xifodynie– pijn aan het zogeheten zwaardvormig aanhangsel van je borstbeen – is iets wat we in onze praktijk regelmatig tegenkomen. Regelmatig komt dit samen voor met het syndroom van Tietze of costochondritis. Vaak bij mensen die al van alles geprobeerd hebben, maar geen duidelijke oorzaak of oplossing vinden. In dit blog nemen we je mee in de wereld van het xiphoid. Wat is het, waarom kan het zo pijnlijk zijn en – belangrijker nog – wat kun je eraan doen?
Wat is het xiphoid eigenlijk?
Het klinkt bijna als een sciencefictionterm, maar het xiphoid is gewoon een onderdeel van je eigen lijf. Het xiphoid (ook wel processus xiphoideus genoemd) is het kleine, kraakbenige puntje onderaan je borstbeen. Als je met je vingers van boven naar beneden over je borstbeen glijdt, voel je aan het einde een klein, soms wat beweeglijk stukje. Dat is het xiphoid.
Dit stukje kraakbeen is klein, maar het speelt een grote rol. Het vormt de aanhechting voor verschillende spieren, zoals je buikspieren en het middenrif. Het is dus een soort kruispunt waar veel krachten samenkomen. Geen wonder dat het gevoelig kan zijn.
Afbeelding 1: Je Xiphoid is het onderste puntje van je borstbeen. Ook wel: zwaardvormig aanhangsel genoemd
Een pijnlijk xiphoid: hoe voelt dat?
Xiphoid pijn kan zich op verschillende manieren uiten. Soms is het een scherpe, stekende pijn precies op het puntje van je borstbeen. Soms voelt het beurs, alsof je een blauwe plek hebt. Andere keren straalt de pijn uit naar je buik, rug of zelfs je schouders.
Wat we vaak horen van mensen met een pijnlijk xiphoid:
- Druk of pijn bij bukken, tillen of opstaan
- Gevoeligheid bij aanraken of liggen op de buik
- Pijn bij diep inademen, hoesten of lachen
- Soms een brokgevoel of spanning in de bovenbuik
- Herken je dit? Dan is de kans groot dat je xiphoid de boosdoener is.
Waardoor ontstaat xiphoid pijn?
De oorzaken van xiphoid pijn zijn divers. Soms is het glashelder: een val, een klap of een verkeerde beweging. Maar vaak ontstaat de pijn sluipend, zonder duidelijke aanleiding. Dit zijn de meest voorkomende oorzaken die wij zien:
- Overbelasting door krachttraining (buikspieren), veel tillen of zwaar werk
- Langdurig hoesten of veelvuldig niezen (bijvoorbeeld bij een verkoudheid of allergie)
- Een verkeerde houding, vooral bij veel zitten of werken achter een bureau
- Zwangerschap of snel aankomen, waardoor er meer druk op het gebied komt
- Stress en spanning, die zich letterlijk vastzetten in je lijf
- Restklachten na een operatie of trauma aan de borstkas of buik
Soms speelt er ook een ontsteking van het kraakbeen (xiphoiditis) of is er sprake van een overgevoelig zenuwstelsel. Wat opvalt: xiphoid pijn komt vaak voor bij mensen die al langere tijd niet lekker in hun vel zitten, moe zijn of veel spanning ervaren. Het lijf zoekt dan een uitweg – en soms is dat precies op dat kleine, kwetsbare stukje borstbeen.
Waarom blijft een pijnlijk xiphoid zo lang hangen?
Het lastige aan xiphoid pijn is dat het vaak niet serieus genomen wordt. Je huisarts voelt, kijkt, en zegt misschien: “Het is niks ernstigs, gewoon wat kraakbeen.” Maar jij voelt het elke dag. Elke beweging, elke ademhaling herinnert je eraan.
Wat we vaak zien: als je lichaam langere tijd onder spanning staat, wordt het xiphoid een soort zwakke plek. Het kraakbeen raakt geïrriteerd, de spieren eromheen verkrampen en je zenuwstelsel blijft in de waakstand. Zo ontstaat een vicieuze cirkel: pijn geeft spanning, spanning geeft meer pijn.
En als je dan ook nog slecht slaapt, moe bent of piekert over je klachten, lijkt het soms alsof het nooit meer overgaat. Herkenbaar?
Wat kun je zelf doen bij xiphoid pijn?
Het goede nieuws: er is wél iets aan te doen. Het begint met begrijpen waar de pijn vandaan komt en je lijf serieus nemen. Hier zijn een paar stappen die je zelf kunt zetten:
- Geef het xiphoid rust. Vermijd bewegingen die de pijn uitlokken, zoals zwaar tillen of veel buigen.
- Let op je houding. Zit je vaak ingezakt? Probeer je borstbeen wat op te richten en je schouders te ontspannen.
- Adem rustig naar je buik. Spanning in je middenrif en buikspieren kan het xiphoid extra belasten. Leg eens een hand op je buik en adem daar rustig naartoe.
- Warmte kan helpen. Een warme kruik of een zachte massage rond het borstbeen geeft vaak verlichting.
- Wees mild voor jezelf. Het is logisch dat je lijf protesteert als je al lange tijd over je grenzen gaat.
- Zoek verbinding met de natuur. Een wandeling buiten, zonlicht op je huid, even uit je hoofd – het helpt je zenuwstelsel tot rust te komen.
- Blijf in beweging, maar met beleid. Wandelen, rustig fietsen of zachte yoga zijn vaak prima. Forceer niks.
Wanneer is het tijd voor hulp bij een pijnlijk xiphoid?
Blijft de pijn aanhouden, wordt het erger of maak je je zorgen? Dan is het verstandig om hulp te zoeken. Zeker als je pijn uitstraalt naar je arm, benauwd bent of je echt niet vertrouwt wat je voelt – ga dan altijd eerst naar je huisarts.
Maar ook als je merkt dat je vastloopt, dat je lijf niet meer vanzelf herstelt, kan het goed zijn om verder te kijken. In onze praktijk kijken we altijd naar het geheel:
- Hoe beweegt je borstkas?
- Hoe zit het met je houding en ademhaling?
- Welke rol spelen stress, emoties of oude blessures?
- Heb je chronische spanning in je buik? Hoe komt dat?
- Wat heb jij nodig om weer vertrouwen te krijgen in je lijf?
Met Manuele Therapie e.s., zachte technieken rondom het borstbeen, cranio sacraal therapie en aandacht voor je hele verhaal helpen we je lijf weer soepel en ontspannen te worden. Vaak merken mensen na een paar sessies al verschil: minder pijn, meer ruimte om te ademen, beter slapen.
Xiphoid pijn: je lijf vraagt om aandacht
Het klinkt misschien gek, maar soms is pijn aan het xiphoid een uitnodiging. Een signaal van je lijf dat het tijd is om stil te staan, te luisteren en te zorgen voor jezelf. Niet door te vechten of te forceren, maar juist door mild te zijn.
Wat zou er gebeuren als je jezelf wat meer ruimte geeft? Als je niet alleen naar het pijnlijke plekje kijkt, maar naar het geheel? Wil je meer weten, of samen kijken wat jouw lijf nodig heeft? Je bent van harte welkom bij ons in de praktijk.
Gun jezelf de kans om weer vrij te bewegen – ook als het puntje van je borstbeen even dwarsligt.
Bronnen en wetenschappelijke verdiepingsliteratuur: Xiphoid pijn
Ono R, Hamano H, Yarita T. Xiphodynia. Intern Med. 2022 Jan 1;61(1):131. doi: 10.2169/internalmedicine.7395-21. Epub 2021 Jul 3. PMID: 34219108; PMCID: PMC8810254.
Dorn P, Kuhn MA, Schweizer BA, Schmid RA, Kocher GJ. Xiphoidectomy for Intractable Xiphodynia. World J Surg. 2018 Nov;42(11):3646-3650. doi: 10.1007/s00268-018-4668-9. PMID: 29770873.
Tanaka Y, Sakata K, Waseda Y, Fujimura T, Yamada K, Oyama T, Kawashiri MA, Yamagishi M. Xiphodynia Mimicking Acute Coronary Syndrome. Intern Med. 2015;54(12):1563-6. doi: 10.2169/internalmedicine.54.3449. Epub 2015 Jun 15. PMID: 26073251.
Srijessadarak T, Arayawichanon P, Kanpittaya J, Boonprakob Y. Diaphragmatic Mobility and Chest Expansion in Patients with Scapulocostal Syndrome: A Cross-Sectional Study. Healthcare (Basel). 2022 May 20;10(5):950. doi: 10.3390/healthcare10050950. PMID: 35628087; PMCID: PMC9141335.
Aguiar A, Carrillo-Alfonso N, Eliseu A, Segundo AC, Lares A. Xiphodynia: A Case of Post-traumatic Sternal Pain Managed With Bipolar Pulsed Radiofrequency. Cureus. 2025 Jun 12;17(6):e85853. doi: 10.7759/cureus.85853. PMID: 40656274; PMCID: PMC12255347.
Ma Y, Yang Y, Liu J, Rong L. Blue toe syndrome with puzzling pains below the xiphoid process: A case report. Asian J Surg. 2023 May;46(5):2021-2022. doi: 10.1016/j.asjsur.2022.11.001. Epub 2022 Nov 10. PMID: 36372714.
Jelenko C 3rd, Cowan GS Jr. Perichondritis (Tietze's syndrome) at the xiphisternal joint: a mimic of severe disease. JACEP. 1977 Dec;6(12):536-42. doi: 10.1016/s0361-1124(77)80424-3. PMID: 926510.
