Progesteron: het hormoon van balans en rust

Progesteron is een belangrijk geslachtshormoon dat vaak in één adem genoemd wordt met oestrogeen. Waar oestrogeen vooral de opbouwfase van de menstruatiecyclus stimuleert, zorgt progesteron voor stabiliteit en balans in de tweede helft van de cyclus. Het bereidt het lichaam voor op een mogelijke zwangerschap, ondersteunt de geestelijke rust en heeft invloed op het immuunsysteem, de botten en de hersenen.

Bij vrouwen wordt progesteron voornamelijk geproduceerd in het gele lichaam (corpus luteum) na de eisprong, en in kleinere hoeveelheden door de bijnieren. Tijdens de zwangerschap neemt de placenta de productie over. Ook mannen maken progesteron aan, in de bijnieren en testes, waar het een rol speelt bij de productie van testosteron en cortisol.

De functies van progesteron

1. Voorbereiding op zwangerschap
   • Zorgt dat het baarmoederslijmvlies geschikt wordt om een bevruchte eicel in te nestelen.
   • Ondersteunt de zwangerschap in de eerste weken door de baarmoeder te kalmeren en samentrekkingen te remmen.
2. Balans met oestrogeen
   • Werkt als tegenhanger van oestrogeen: voorkomt dat het baarmoederslijmvlies te veel groeit.
   • Houdt de menstruatiecyclus in evenwicht.
3. Invloed op hersenen en stemming
   • Heeft een kalmerend effect doordat het de werking van GABA (een rustgevende neurotransmitter) versterkt.
   • Kan helpen bij ontspanning en slaap.
4. Ondersteuning van het immuunsysteem
   • Remt afweerreacties, zodat een zwangerschap niet wordt afgestoten door het lichaam.
5. Overige functies
   • Speelt een rol bij botgezondheid.
   • Draagt bij aan de vochtbalans en elasticiteit van weefsels.

Wat gebeurt er bij een tekort aan progesteron?

Een progesterontekort komt vaak voor in de tweede helft van de cyclus en kan leiden tot klachten die sterk lijken op oestrogeendominantie.

Symptomen van laag progesteron:

• Onregelmatige of korte menstruatiecycli.
• Hevige of pijnlijke menstruaties.
• PMS-klachten: stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, somberheid.
• Verminderde vruchtbaarheid (moeilijk zwanger worden).
• Hoofdpijn of migraine rond de menstruatie.
• Slaapproblemen en innerlijke onrust.
• Bij zwangerschap: verhoogd risico op miskraam in het vroege stadium.

Wat gebeurt er bij een teveel aan progesteron?

Een natuurlijk teveel aan progesteron komt zelden voor, behalve tijdens de zwangerschap, wanneer de waarden bewust zeer hoog zijn. In uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld bij gebruik van bepaalde medicatie of supplementen, kunnen klachten optreden zoals:

• Vermoeidheid en slaperigheid.
• Somberheid of neerslachtigheid.
• Duizeligheid.
• Gevoelige borsten.

Factoren die progesteron beïnvloeden

• Stress: verhoogde cortisolproductie kan de aanmaak van progesteron onderdrukken (de zogenoemde pregnenolone steal).
• Leeftijd: naarmate de overgang nadert, daalt de progesteronproductie sneller dan die van oestrogeen.
• Voeding: tekorten aan vitamine B6, magnesium en zink beïnvloeden de aanmaak.
• Schildklierfunctie: een trage schildklier kan de hormoonbalans verstoren.
• Leefstijl: slaaptekort, overmatig sporten en crashdiëten werken nadelig.

Hoe breng je progesteron in balans?

• Stressreductie: ademhalingsoefeningen, yoga en meditatie ondersteunen een gezonde hormoonbalans.
• Slaap: een regelmatig en diep slaapritme bevordert progesteronproductie.
• Voeding: voedingsstoffen zoals vitamine B6 (bananen, kip), magnesium (noten, groene groenten) en zink (pompoenpitten, peulvruchten) helpen.
• Gezond gewicht: een stabiel gewicht draagt bij aan een goede balans tussen oestrogeen en progesteron.
• Milde beweging: wandelen en rustige krachttraining zijn positief, terwijl overmatige sportbelasting de balans kan verstoren.
• Kruiden en plantenstoffen: sommige vrouwen ervaren baat bij vitex agnus-castus (monnikspeper), maar dit dient altijd afgestemd te worden met een arts.

Samenvatting

Progesteron is een veelzijdig hormoon dat zorgt voor rust, stabiliteit en balans in het lichaam. Het bereidt de baarmoeder voor op zwangerschap, werkt samen met oestrogeen in de cyclus, ondersteunt slaap en stemming, en beschermt tegen hormonale disbalans.

Een tekort aan progesteron kan leiden tot PMS-klachten, onrust, vruchtbaarheidsproblemen en slaapproblemen. Te veel progesteron komt zelden voor buiten de zwangerschap.

Door aandacht te geven aan stressmanagement, slaap, voeding en leefstijl kan de natuurlijke productie van progesteron ondersteund worden en blijft de balans met oestrogeen behouden.