Oestrogeen: de kracht van het ‘vrouwelijke’ hormoon

Oestrogeen staat bekend als hét vrouwelijke geslachtshormoon, maar net als testosteron bij mannen, speelt oestrogeen een rol in beide geslachten. Bij vrouwen wordt het vooral geproduceerd in de eierstokken, en in kleinere hoeveelheden in de bijnieren en het vetweefsel. Bij mannen is oestrogeen aanwezig in lagere concentraties, maar ook daar heeft het belangrijke functies.

Oestrogeen beïnvloedt niet alleen de menstruatiecyclus en vruchtbaarheid, maar speelt ook een rol in botgezondheid, hersenfunctie, hart- en vaatstelsel en stemming.

De functies van oestrogeen

1. Regulatie van de menstruatiecyclus
   • Stimuleert de groei van het baarmoederslijmvlies (endometrium) ter voorbereiding op een mogelijke zwangerschap.
   • Werkt samen met progesteron om de cyclus in balans te houden.
2. Ontwikkeling van vrouwelijke kenmerken
   • Borstontwikkeling en vetverdeling (meer rondingen, heupen).
   • Invloed op huid en haar.
3. Bot- en spiergezondheid
   • Oestrogeen beschermt tegen botafbraak (osteoporose).
   • Het ondersteunt de aanmaak en het behoud van spiermassa.
4. Hersenfunctie en stemming
   • Oestrogeen beïnvloedt neurotransmitters zoals serotonine en dopamine.
   • Het draagt bij aan geheugen, concentratie en een stabiele stemming.
5. Hart- en vaatgezondheid
   • Helpt de bloedvaten soepel te houden.
   • Draagt bij aan een gunstig cholesterolprofiel.
6. Overige functies
   • Betrokken bij de vochtbalans in huid en slijmvliezen (bijvoorbeeld vaginale gezondheid).
   • Speelt een rol in de warmtehuishouding van het lichaam.

Wat gebeurt er bij een tekort aan oestrogeen?

Een tekort kan op verschillende momenten in het leven voorkomen: bijvoorbeeld rond de menopauze, maar ook door stress, ondergewicht, eetstoornissen of medische aandoeningen.

Symptomen van laag oestrogeen:

• Onregelmatige of uitblijvende menstruatie.
• Opvliegers en nachtelijk zweten.
• Vaginale droogheid en pijn bij gemeenschap.
• Verminderde botdichtheid (osteoporose).
• Droge huid, dunner wordend haar.
• Stemmingswisselingen, prikkelbaarheid of depressieve klachten.
• Verminderd libido.

Wat gebeurt er bij een teveel aan oestrogeen?

Een overmaat aan oestrogeen wordt ook wel oestrogeendominantie genoemd. Dit kan ontstaan door overgewicht, hormonale medicatie, stress of blootstelling aan zogenaamde xeno-oestrogenen (chemische stoffen uit de omgeving die oestrogeen nabootsen, bijvoorbeeld in plastics).

Symptomen van hoog oestrogeen:

• Hevige menstruaties of tussentijds bloedverlies.
• Opgeblazen gevoel, vocht vasthouden.
• Gewichtstoename, vooral rond de heupen en dijen.
• Gevoelige of gezwollen borsten.
• Stemmingswisselingen en prikkelbaarheid.
• Hoofdpijn of migraine.
• Bij mannen: borstvorming (gynaecomastie), verminderd libido en vruchtbaarheidsproblemen.

Factoren die oestrogeen beïnvloeden

• Leeftijd: daalt sterk tijdens de overgang, stijgt in de puberteit.
• Stress en cortisol: kunnen de balans met progesteron verstoren.
• Voeding: fyto-oestrogenen (plantenstoffen in o.a. soja en lijnzaad) beïnvloeden de hormoonbalans.
• Lichaamsgewicht: vetweefsel maakt oestrogeen aan; overgewicht kan leiden tot hogere waarden.
• Medicatie en anticonceptie: beïnvloeden vaak de oestrogeenhuishouding.
• Omgevingsfactoren: chemische stoffen zoals BPA (uit plastic) kunnen de werking van oestrogeen nabootsen.

Hoe breng je oestrogeen in balans?

• Gezonde voeding: veel groenten, fruit, vezels en plantaardige stoffen (zoals lignanen in lijnzaad) ondersteunen de hormoonbalans.
• Beweging: regelmatige lichaamsbeweging helpt zowel tekort als teveel te reguleren.
• Stressmanagement: rust en ontspanning verminderen hormonale ontregeling.
• Gezond gewicht: voorkomt te hoge oestrogeenspiegels door overmatige productie in vetweefsel.
• Slaap: een goed slaapritme ondersteunt de natuurlijke cyclus van hormonen.
• Beperken van xeno-oestrogenen: minder gebruik van plastics, cosmetica met parabenen en pesticiden.

Samenvatting

Oestrogeen is een veelzijdig hormoon dat veel verder gaat dan alleen vruchtbaarheid en menstruatie. Het ondersteunt botten, hart, hersenen, stemming en huid.

Een tekort aan oestrogeen kan leiden tot klachten zoals opvliegers, botontkalking en stemmingswisselingen, terwijl een teveel (oestrogeendominantie) kan zorgen voor menstruatieproblemen, gewichtstoename en stemmingswisselingen.

Door een gezonde leefstijl, stressreductie en aandacht voor voeding en omgevingsfactoren kan de oestrogeenbalans beter worden ondersteund.