Je schrikt van een onverwacht geluid, je hartslag schiet omhoog, je spieren spannen zich aan. Soms lijkt het alsof je lijf altijd ‘aan’ staat, zelfs als er eigenlijk niets aan de hand is. Je weet rationeel dat het veilig is, maar toch blijft dat onrustige gevoel. Hoe kan dat?
Dit heeft alles te maken met een klein, maar krachtig onderdeel in je hersenen: de amygdala. Misschien heb je er wel eens van gehoord. Maar wat doet die amygdala nu precies? En waarom voelt het soms alsof hij overuren draait – vooral als je te maken hebt gehad met stress of trauma?
In deze blog neem ik je mee in de wereld van de amygdala. We maken de vergelijking met een rookmelder. Want soms staat die rookmelder in je hoofd nét iets te scherp afgesteld. En dat heeft grote gevolgen voor hoe je je voelt, hoe je reageert en zelfs voor je gezondheid.
Wat is de amygdala eigenlijk?
De amygdala is een klein amandelvormig gebiedje diep in je hersenen. Je hebt er twee, eentje links en eentje rechts. De amygdala is als het ware je interne alarmsysteem. Het scant voortdurend je omgeving op gevaar. Is er iets niet pluis? Dan slaat hij direct alarm. Je hartslag gaat omhoog, je spieren spannen zich aan, je ademhaling versnelt. Klaar om te vechten, vluchten of bevriezen.
Dit systeem is ontzettend waardevol. Het heeft ons als mensheid geholpen te overleven. Maar wat als je amygdala te scherp is afgesteld? Wat als hij alarm slaat, terwijl er eigenlijk geen echt gevaar is?
Wat doet de amygdala normaal?
De amygdala is onderdeel van het lypmbisch systeem en werkt nauw samen met andere hersengebieden, zoals de hippocampus. Samen zorgen ze ervoor dat de emotionele lading die je voelt, klopt bij wat je meemaakt – of dat nu iets van buitenaf is, of iets wat zich in jouw binnenwereld afspeelt.
De amygdala en hippocampus zijn samen de grote spelers als het gaat om je korte termijn geheugen. Ze zorgen ervoor dat ervaringen die indruk maken – positief of negatief – worden opgeslagen in je lange termijn geheugen, altijd gekleurd door het gevoel dat erbij hoorde. Zo onthoud je niet alleen wat er gebeurde, maar ook hoe het voelde.
De amygdala is vooral gespecialiseerd in drie dingen: het reguleren van angst, seksueel gedrag en agressie. Je kunt het zien als de motor achter vechten, vluchten of bevriezen. Als de balans in je limbisch systeem verschuift – bijvoorbeeld door langdurige stress, heftige gebeurtenissen of oude patronen – dan kan de amygdala steeds vaker het stuur overnemen. Je merkt dan dat je sneller angstig, gespannen of geprikkeld reageert. Hoe vaker dit gebeurt, hoe sterker dat pad in je hersenen wordt. De rookmelder raakt als het ware steeds gevoeliger afgesteld.
Dit verklaart waarom je soms zo heftig kunt reageren op ogenschijnlijk kleine dingen, of waarom je lijf in de stress schiet zonder duidelijke reden. Het is geen zwakte of fout van je systeem – het is een beschermingsmechanisme dat ooit heel nuttig was, maar nu misschien wat te vaak afgaat. Het goede nieuws: je kunt leren om deze paden weer tot rust te brengen. Door inzicht, aandacht en het herstellen van balans in je lijf én hoofd. Dat is precies waar wij bij V&K je bij willen helpen.
De amygdala als rookmelder: een krachtige metafoor
Stel je voor: je hebt een rookmelder in huis. Die moet afgaan als er brand is. Maar wat als hij ook begint te piepen als je een kaars aansteekt, of als je een tosti bakt? Dan word je gek van het alarm. Je voelt je nooit echt rustig. Je bent steeds op je hoede.
Zo werkt het ook met je amygdala. Bij mensen die langdurig stress hebben ervaren, of een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt, kan de amygdala overgevoelig raken. Hij reageert dan niet alleen op écht gevaar, maar ook op kleine prikkels. Een boze blik, een onverwacht geluid, een herinnering – het kan genoeg zijn om het alarm af te laten gaan.
Het gevolg? Je lijf staat steeds in de actiestand. Je voelt je gespannen, moe, snel geprikkeld. Je slaapt slecht, hebt moeite met ontspannen. En misschien herken je het wel: je weet rationeel dat het niet nodig is, maar je lijf reageert toch.
Waarom raakt de amygdala overgevoelig?
Dit gebeurt vaak na periodes van langdurige stress, angst of trauma. Je amygdala is dan als een rookmelder die te dicht bij het fornuis hangt. In het begin was het misschien nodig om extra alert te zijn. Maar als het gevaar voorbij is, blijft het alarm afgaan. Je systeem heeft geleerd om snel te reageren, om je te beschermen. Maar het weet niet altijd wanneer het weer veilig is.
Dit is geen zwakte. Het is een teken dat je lijf je probeert te beschermen. Alleen is het systeem een beetje doorgeschoten. Je bent niet ‘stuk’. Je bent niet zwak. Je amygdala doet alleen zijn werk – maar misschien iets te goed.
Wat merk je als je amygdala te scherp staat afgesteld?
Misschien herken je dit:
- Je schrikt snel van harde geluiden of onverwachte situaties
- Je voelt je vaak gespannen, zelfs als er geen directe reden is
- Je hebt moeite met slapen of ontspannen
- Je bent snel moe of overprikkeld
- Je hebt last van piekeren of angstige gedachten
Het kan voelen alsof je altijd ‘aan’ staat. Alsof je lijf niet weet hoe het moet ontspannen. Dit kan zich uiten in lichamelijke klachten: pijn, vermoeidheid, hoofdpijn, een opgejaagd gevoel. Het is niet raar dat je je uitgeput voelt. Je systeem draait overuren.
Kun je de rookmelder opnieuw afstellen?
Gelukkig wel. Je brein is heel flexibel. Je kunt je amygdala leren dat het weer veilig is. Dit vraagt tijd, mildheid en soms wat hulp. Het begint met begrijpen wat er gebeurt in je lijf. Alleen al weten dat je klachten logisch zijn, kan rust geven.
Wat helpt?
- Ademhalingsoefeningen: rustig en diep ademen vertelt je brein dat het nu wel veilig is
- Bewegen in de natuur: buiten zijn kalmeert je zenuwstelsel
- Lichaamsgerichte therapie zoals cranio sacraal therapie: aanraking, zachte bewegingen en aandacht voor je lijf helpen je systeem te resetten
- Praten over wat je hebt meegemaakt: delen lucht op en helpt je brein om oude alarmen los te laten
- Mildheid voor jezelf: het is oké dat je lijf soms anders reageert dan je hoofd wil
We zien in onze praktijk dagelijks mensen die vastlopen door een overactief alarmsysteem. Het is niet jouw schuld. Het is een logisch gevolg van wat je hebt meegemaakt. En er is een weg vooruit.
Je bent niet je rookmelder
Het belangrijkste om te onthouden: jij bent niet je amygdala. Je bent niet je angst, niet je spanning. Je bent zoveel meer dan dat. Je kunt leren om het alarm zachter te zetten. Zodat je lijf weer mag ontspannen. Zodat je weer ruimte voelt, rust en vertrouwen.
Ben je benieuwd hoe je jouw ‘rookmelder’ weer in balans krijgt? Wil je ontdekken wat er mogelijk is als je lijf niet langer op scherp staat? Je bent van harte welkom bij ons. Samen kijken we naar het geheel: je lijf, je hoofd, je emoties én je omgeving. Zodat jij weer vrij kunt ademen – zonder dat piepende alarm op de achtergrond.
Bronnen en wetenschappelijke verdiepende literatuur: amygdala als rookmelder
Babaev O, Piletti Chatain C, Krueger-Burg D. Inhibition in the amygdala anxiety circuitry. Exp Mol Med. 2018 Apr 9;50(4):1-16. doi: 10.1038/s12276-018-0063-8. PMID: 29628509; PMCID: PMC5938054.
Ressler RL, Maren S. Synaptic encoding of fear memories in the amygdala. Curr Opin Neurobiol. 2019 Feb;54:54-59. doi: 10.1016/j.conb.2018.08.012. Epub 2018 Sep 11. PMID: 30216780; PMCID: PMC6361699.
Liu WZ, Zhang WH, Zheng ZH, Zou JX, Liu XX, Huang SH, You WJ, He Y, Zhang JY, Wang XD, Pan BX. Identification of a prefrontal cortex-to-amygdala pathway for chronic stress-induced anxiety. Nat Commun. 2020 May 6;11(1):2221. doi: 10.1038/s41467-020-15920-7. PMID: 32376858; PMCID: PMC7203160.
Chen S, Chen C, Yang J, Yuan J. Trait self-consciousness predicts amygdala activation and its functional brain connectivity during emotional suppression: an fMRI analysis. Sci Rep. 2017 Mar 8;7(1):117. doi: 10.1038/s41598-017-00073-3. PMID: 28273918; PMCID: PMC5428331.
Gcwensa NZ, Russell DL, Long KY, Brzozowski CF, Liu X, Gamble KL, Cowell RM, Volpicelli-Daley LA. Excitatory synaptic structural abnormalities produced by templated aggregation of α-syn in the basolateral amygdala. Neurobiol Dis. 2024 Sep;199:106595. doi: 10.1016/j.nbd.2024.106595. Epub 2024 Jul 6. Erratum in: Neurobiol Dis. 2025 Jan;204:106757. doi: 10.1016/j.nbd.2024.106757. PMID: 38972360; PMCID: PMC11632701.
Tye KM, Prakash R, Kim SY, Fenno LE, Grosenick L, Zarabi H, Thompson KR, Gradinaru V, Ramakrishnan C, Deisseroth K. Amygdala circuitry mediating reversible and bidirectional control of anxiety. Nature. 2011 Mar 17;471(7338):358-62. doi: 10.1038/nature09820. Epub 2011 Mar 9. PMID: 21389985; PMCID: PMC3154022.
Li YJ, Du WJ, Liu R, Zan GY, Ye BL, Li Q, Sheng ZH, Yuan YW, Song YJ, Liu JG, Liu ZQ. Paraventricular nucleus-central amygdala oxytocinergic projection modulates pain-related anxiety-like behaviors in mice. CNS Neurosci Ther. 2023 Nov;29(11):3493-3506. doi: 10.1111/cns.14282. Epub 2023 May 29. PMID: 37248645; PMCID: PMC10580334.
Zhang XY, Wu WX, Shen LP, Ji MJ, Zhao PF, Yu L, Yin J, Xie ST, Xie YY, Zhang YX, Li HZ, Zhang QP, Yan C, Wang F, De Zeeuw CI, Wang JJ, Zhu JN. A role for the cerebellum in motor-triggered alleviation of anxiety. Neuron. 2024 Apr 3;112(7):1165-1181.e8. doi: 10.1016/j.neuron.2024.01.007. Epub 2024 Jan 31. PMID: 38301648.
Nicolas C, Ju A, Wu Y, Eldirdiri H, Delcasso S, Couderc Y, Fornari C, Mitra A, Supiot L, Vérité A, Masson M, Rodriguez-Rozada S, Jacky D, Wiegert JS, Beyeler A. Linking emotional valence and anxiety in a mouse insula-amygdala circuit. Nat Commun. 2023 Aug 21;14(1):5073. doi: 10.1038/s41467-023-40517-1. PMID: 37604802; PMCID: PMC10442438.
Jones SK, McCarthy DM, Vied C, Stanwood GD, Schatschneider C, Bhide PG. Transgenerational transmission of aspartame-induced anxiety and changes in glutamate-GABA signaling and gene expression in the amygdala. Proc Natl Acad Sci U S A. 2022 Dec 6;119(49):e2213120119. doi: 10.1073/pnas.2213120119. Epub 2022 Dec 2. PMID: 36459641; PMCID: PMC9894161.
Feinstein JS, Gould D, Khalsa SS. Amygdala-driven apnea and the chemoreceptive origin of anxiety. Biol Psychol. 2022 Apr;170:108305. doi: 10.1016/j.biopsycho.2022.108305. Epub 2022 Mar 7. PMID: 35271957; PMCID: PMC10227885.
Qin X, Pan HQ, Huang SH, Zou JX, Zheng ZH, Liu XX, You WJ, Liu ZP, Cao JL, Zhang WH, Pan BX. GABAA(δ) receptor hypofunction in the amygdala-hippocampal circuit underlies stress-induced anxiety. Sci Bull (Beijing). 2022 Jan;67(1):97-110. doi: 10.1016/j.scib.2021.09.007. Epub 2021 Sep 16. PMID: 36545966.
LeDoux J. The emotional brain, fear, and the amygdala. Cell Mol Neurobiol. 2003 Oct;23(4-5):727-38. doi: 10.1023/a:1025048802629. PMID: 14514027; PMCID: PMC11530156.
Sun Y, Gooch H, Sah P. Fear conditioning and the basolateral amygdala. F1000Res. 2020 Jan 28;9:F1000 Faculty Rev-53. doi: 10.12688/f1000research.21201.1. PMID: 32047613; PMCID: PMC6993823.
Terranova JI, Yokose J, Osanai H, Marks WD, Yamamoto J, Ogawa SK, Kitamura T. Hippocampal-amygdala memory circuits govern experience-dependent observational fear. Neuron. 2022 Apr 20;110(8):1416-1431.e13. doi: 10.1016/j.neuron.2022.01.019. Epub 2022 Feb 8. PMID: 35139362; PMCID: PMC9035063.
Hochgerner H, Singh S, Tibi M, Lin Z, Skarbianskis N, Admati I, Ophir O, Reinhardt N, Netser S, Wagner S, Zeisel A. Neuronal types in the mouse amygdala and their transcriptional response to fear conditioning. Nat Neurosci. 2023 Dec;26(12):2237-2249. doi: 10.1038/s41593-023-01469-3. Epub 2023 Oct 26. Erratum in: Nat Neurosci. 2024 Feb;27(2):385. doi: 10.1038/s41593-024-01578-7. PMID: 37884748; PMCID: PMC10689239.
Krabbe S, Gründemann J, Lüthi A. Amygdala Inhibitory Circuits Regulate Associative Fear Conditioning. Biol Psychiatry. 2018 May 15;83(10):800-809. doi: 10.1016/j.biopsych.2017.10.006. Epub 2017 Oct 14. PMID: 29174478.
Joyce MKP, Wang J, Barbas H. Subgenual and Hippocampal Pathways in Amygdala Are Set to Balance Affect and Context Processing. J Neurosci. 2023 Apr 26;43(17):3061-3080. doi: 10.1523/JNEUROSCI.2066-22.2023. Epub 2023 Mar 28. PMID: 36977583; PMCID: PMC10146557.
