Jouw immuunsysteem

Wat gebeurt er écht in je lichaam?Je immuunsysteem en waarom je klachten niet uit de lucht komen vallen

Je immuunsysteem. Je hoort het vaak: het beschermt je tegen virussen, bacteriën en andere indringers. Maar wat gebeurt er nu eigenlijk onder de motorkap? Waarom voel je je soms zo moe, prikkelbaar of opgebrand, terwijl je bloedwaarden “gewoon goed” zijn? En hoe komt het dat sommige ontstekingen maar blijven sluimeren, terwijl je alles probeert om gezond te leven?

Misschien herken je het wel: je bent overdag druk, je hoofd draait overuren, je lichaam lijkt in de actiestand te staan. Maar zodra je tot rust komt, voel je pas hoe uitgeput je eigenlijk bent. Je immuunsysteem speelt hierin een veel grotere rol dan je denkt. Laten we samen eens kijken wat er gebeurt op celniveau – en waarom dat zo bepalend is voor hoe jij je voelt.

Overdag: cortisol aan het roer, immuunsysteem in de wacht

Overdag draait je lijf op cortisol. Dit stresshormoon zorgt ervoor dat je energie beschikbaar komt voor alles wat je moet doen: werken, denken, bewegen, regelen. Je immuunsysteem (IS) heeft in deze fase een soort sluimerstand. IS-cellen zijn gevoelig voor het signaal van cortisol. Ze hebben receptoren die, zodra ze geprikkeld worden, het immuunsysteem onderdrukken. Je IS-cellen blijven in rust en een ander beschermingsmechnisme dat Bmal heet staat aan.

De energie komt vooral uit mitochondriaal ademhalen: in de mitochondriën – de energiecentrales van je cel – en daar worden vetten, suikers en afgeleiden daarvan omgezet met behulp van zuurstof. Dit levert veel energie op, vaak in de vorm van ATP (de batterij van je cel). Ook aminozuren en glutamine spelen een rol, onder andere om de cel gevoelig te maken voor glucoseopname.

’s Nachts: melatonine en herstel

In de nacht verschuift de balans. Melatonine wordt dominant. Je lijf gaat in herstelmodus. Je immuunsysteem wordt actiever: het ruimt op, repareert cellen, bestrijdt indringers. Dit is het moment waarop je lichaam écht kan herstellen. Maar wat als het immuunsysteem in actie moet komen buiten deze natuurlijke cyclus?

Immuunreactie: van mitochondriaal naar glycolyse

Wanneer een IS-cel geactiveerd wordt – bijvoorbeeld door een infectie of verwonding – verandert de energievoorziening razendsnel. De cel verschuift van mitochondriaal ademhalen naar glycolyse: een proces waarbij glucose zonder zuurstof wordt omgezet in energie. Dit gebeurt buiten de mitochondriën, direct in het cytoplasma en is een vorm van fermentatie. In een monocyt (de voorloper van een macrofaag, een volledig geactiveerde IS-cel) wordt glycolyse dominant. Het eindproduct is lactaat, dat weer in de mitochondriën kan worden verbrand als de omstandigheden het toelaten. Het is geen zwart-wit verhaal: het is een verschuiving in verhoudingen in manieren van energie opwekken die altijd door elkaar lopen en tegelijk gaan.

Het verschil? Glycolyse levert veel minder energie op: slechts 2 ATP per glucosemolecuul, tegenover 36 ATP bij mitochondriaal ademhalen. Maar er komt wel een stapel biomassa vrij: bouwstenen voor nieuwe cellen. Het immuunsysteem maakt zich klaar om snel te kunnen delen en uitbreiden, zonder afhankelijk te zijn van zuurstof of transport van bouwmaterialen.

De alles-of-niets-reactie

Als het echt menens is, schakelt het immuunsysteem volledig over op deze snelle modus. Het wordt autonoom: het dwingt andere delen van je lichaam om mee te doen. Spieren en vetweefsel worden geblokkeerd om glucose op te nemen, zodat het IS alle brandstof krijgt. De lever produceert extra glucose en pompt dit de bloedbaan in. Alles staat in dienst van de strijd en het immuunsysteem is de baas. Dit kost bakken met energie en kan niet altijd worden aangezet. Je redt het niet langer dan 42 dagen om dit op deze manier vol aan te hebben, daarna wordt het kritiek of je het wel overleeft. Hiervoor heb je een veiligheidsklep zodat je op tijd terugschakelt om het te overleven.

Na de strijd: terug naar rust

Als de aanval is afgeslagen – idealiter binnen 3 tot 7 dagen, met uitloop tot 42 dagen bij heftige ziekte – schakelt het IS weer terug. De cellen gaan weer mitochondriaal ademhalen, nu zelfs extra actief. De rest van je lichaam mag weer “aan”: vetcellen slaan weer energie op, spieren mogen weer bewegen, de lever krijgt ruimte voor zijn andere 499 functies op te kunnen pakken, zoals ontgiften.

Maar wat als het niet lukt?

Soms werkt dit systeem niet optimaal. De reactie is te traag, te slap, of juist te heftig en langdurig (denk aan een cytokinestorm). Het lukt niet om het probleem op te lossen. Het IS blijft langer dan 43 dagen actief. Dit kost enorm veel energie: tot 2400 kilocalorieën per dag, met een verhoogd verbruik van eiwitten, calcium en magnesium. Dat is niet vol te houden. Daarom zit er een ingebouwde veiligheidsklep: het IS schakelt terug, maar het probleem blijft sluimeren. Je lichaam probeert het hoofd boven water te houden, terwijl het lek niet echt gerepareerd wordt.

Laaggradige ontsteking: het nieuwe normaal

Dit is het moment waarop je klachten krijgt die je misschien herkent: sneller moe zijn, hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, trek in zoet, niet verzadigd na een maaltijd, slecht slapen, onrust, prikkelbaarheid, concentratieproblemen. In onze maatschappij zijn deze klachten bijna normaal geworden. We leren ermee leven, negeren ze, drukken ze weg.

Maar wat gebeurt er echt?

Je lichaam krijgt de kans niet om het onderliggende probleem op te lossen. Je blijft hangen in een padstelling: van vage klachten naar duidelijkere symptomen, van huidirritatie naar eczeem, van moeheid naar burn-out. Voor elke diagnose met meetbare signalen ben je vaak al jaren onderweg met sluimerende problemen op de achtergrond.

Geen koorts meer?

Een opvallend signaal is dat je steeds minder makkelijk koorts hebt. Je krijgt geen toestemming om echt los te gaan en dat merk je door minder hoge koorts pieken die helpen in een harde korte oplossing en veel sluimerende hangende ziektes zonder echte koorts of iets dat komt maar niet doorzet.

De rol van je leefstijl

Wat zit er in de weg? Vaak is het onze leefstijl. Zes keer per dag eten, weinig bewegen, veel zitten, te veel snelle koolhydraten, te weinig voedzame voeding, te weinig zonlicht, te weinig echte uitdagingen. Dit is de basis onder veel van onze chronische klachten.

Cortisol als rem

Wanneer je continu “aan” staat, met cortisol als activator, onderdruk je je immuunsysteem. Ontstekingen worden niet goed afgerond. Soms krijg je prednison of een injectie met corticosteroïden: een kunstmatige stoot die het systeem dwingt te stoppen, maar het onderliggende probleem blijft. Ook dit is uitstel: tijd kopen om het echte probleem aan te pakken.

Waarom reageert je lichaam niet meer op cortisol?

Misschien ben je cortisolresistent geworden. Komt het uit de tweede stress-as? Is er een emotie, stress, een situatie die niet oplost? Zit je vast in je leven? Het lijkt ver weg te staan van een ontsteking die niet overgaat, maar binnen drie stappen ben je van emotie bij een fysiek probleem dat niet oplost.

Herken je het?

Dit is geen toeval. De route naar chronische klachten is universeel in onze westerse wereld. 75 tot 85% van alle gediagnosticeerde ziektes heeft deze sluimerende achtergrond. Kleine klachten die niet opgelost worden, stapelen zich op. Er stond iets in de weg. Vaak is dat “normaal” geworden gedrag.

Wat kun je doen?

Het begint met bewustwording. Begrijp hoe je immuunsysteem werkt, hoe energievoorziening en leefstijl elkaar beïnvloeden. Sta stil bij je klachten, luister naar de signalen van je lijf. Geef jezelf de ruimte om te herstellen, om oude patronen te doorbreken.